Ditmaal weer een bijdrage van Carel in de nieuwsflits, met een bespreking van het ons intussen bekende muziekstuk Rubicon.

Het stuk is gecomponeerd door Bert Appermont in opdracht van Fanfare St. Joseph uit Pey (Limburg), nu deelgemeente van Echt-Susteren. Door regelmatige compositieopdrachten zet zich dit orkest zich in voor de vernieuwing van het fanfare-repertoire. De laatste compositieopdracht was het werk Rubicon in 2006.

De Rubicon is een rivier in noord-Italië die Julius Caesar met zijn leger overstak (49 voor Christus) tegen de wil van de leiders van Rome in, die zijn macht vreesden. Een burgeroorlog volgde tegen rivaal generaal Pompeius Magnus, waarna Ceasar de macht greep als alleenheerser van Rome. “De Rubicon oversteken” is daarom een uitdrukking die aangeeft dat je een gevaarlijke, beslissende en onomkeerbare stap neemt.

Het werk Rubicon bestaat uit drie delen die dit belangrijke moment in de geschiedenis belichten.

Deel 1 (“Meditation”) symboliseert Caesars vraag aan de goden om hulp bij zijn moeilijke keuze. In een trage inleiding horen we de weemoedige en bezwerende klanken van de duduk (optional sopraansax) en van de sopraansolo boven een bourdonbegeleiding. Hierna zingt de sopraansolo “dona tibi pacem”(geef hem de rust) in een melodieus en vragend thema.

In deel 2 weerklinken trompetten en trombones afwisselend in een statige Romeinse fanfare met dubbelkorige effecten. Deze mondt uit in een martiaal thema, waarbij het impressionante leger van Caesar ten strijde trekt tegen dat van rivaal Pompeius (“Battle of Pharsalus”). Terwijl het thema van Ceasars leger wegsterft, verschijnt het thema van Pompeius als een naïeve dans in de 6/8 maat. Zijn leger is zwaar in de meerderheid en denkt de vijand te kunnen overklassen. Opeens kletteren echter trompetten en trombones langs twee kanten van het orkest: Ceasars leger rukt op en valt aan. Er volgt een felle confrontatie waarbij de twee thema's zowel afwisselend als door elkaar worden gespeeld. Door zijn listige krijgstactiek weet Caesar toch deze legendarische slag te winnen: zijn thema weerklinkt steeds luider in trompetten en hoorns tot het geheel uitdooft en overgaat in een soort verzoening van de soldaten van de twee legers. Het weemoedige “dona tibi pacem” uit deel 1 fungeert nu als verzoeningsthema.

Ceasar is nu dictator van het Nieuwe Romeinse Rijk dat tot op vandaag zijn stempel zal drukken op onze Westerse beschaving. Het derde deel is dan ook een wervelende opeenvolging van dansmuziek. (”Dance”) vol Grieks-Romeinse elementen waarbij zijn overwinning bezongen en gevierd wordt. Het is bekend dat de Romeinen hun cultuur (kunsten,goden,e.d.) voor een groot deel overnamen van de Grieken. Bert Appermont gebruikte daarom een authentiek Grieks thema (het Seikolos lied) op verschillende plaatsen in dit deel (maat 17 in de euphonium, maat 60 in de bassen, maat 68 in de sopraansax) om de muziek van die tijd en de juiste sfeer te suggereren. Na een geleidelijke tempoversnelling in het hele orkest weerklinkt de melodie van het begin nog een keer op grootse wijze, omspeeld door erg virtuoze dansmelodieën. Het werk eindigt met bombastische koperfanfares waarin Caesars thema een laatste maal triomfeert.

Bijzonder aan Rubicon zijn de partijen voor de duduk (instrumentaal) en sopraan (zang).

Carel heeft ook de biografie van Bert Appermont voor ons nageplozen.

Er staan op YouTube verschillende opnamen van Rubicon. Deze versie van een Spaans harmonieorkest is eerder door Hans gekozen vanwege de combinatie van de duduk en een snaarinstrument. De onderstaande opname van Fanfare St. Joseph uit Pey (de opdrachtgever!) is beter van geluidskwaliteit maar heeft geen bewegend beeld.

Tenslotte, een eerdere uitvoering door ons van Rubicon tijdens Verrassende Ontmoetingen in Tilburg in 2010 inspireerde een luisteraar tot dit gedicht.

Illustraties: Michael Komarck (boven) en John Clark Ridpath (onder)